بررسی تحولات صنعت و توسعه صنعتی در ایران به منظور آسیب شناسی توسعه صنعتی ایران

هدف از نگارش این مقاله مرور تحولات صنعت و توسعة صنعتی در ایران با استفاده از روش مطالعة کتاب خانه ای است. در این راستا، ابتدا تحولات تجربی و سپس تحولات نظری مرتبط با توسعة صنعتی مرور شد. نتایج به دست آمده نشان داد که اگرچه در ایران از لحاظ نظری تحول خاصی در صنعت و توسعة صنعتی رخ نداده است، اما از شروع قرن سیزدهم، از لحاظ تجربی تحولات گسترده ای در توسعة صنعتی ایران پدیدار شد که می توان آن ها را در سه مرحلة اصلی شروع قرن سیزدهم هجری شمسی تا پایان سلسلة قاجار، شروع سلسلة پهلوی تا انقلاب اسلامی در ایران، و انقلاب اسلامی 1357 تا عصر کنونی تقسیم بندی کرد. این سه مرحله نشان می دهد که اگرچه ایران جزء کشورهای پیش رو در تدوین برنامه های توسعة صنعتی بوده است، اما کمبود پیش نیازهای نهادی توسعة صنعتی در ابتدای شکل گیری چنین فرایندی از یک سو و سیطرة بیش از حد دولت بر صنایع در طی تاریخ از سوی دیگر سبب شده است تا در مجموع، فرهنگ صنعتی تکوین نیابد و محیط نهادی مرتبط با صنعت دچار هرج و مرج بسیار شود و فقط به صاحب صنعت شدن ایران (نه صنعتی شدن) منجر شود. بنابراین، پیش نهاد می شود دولت با افزایش نقش نظارتی خود به جای مداخله گری، بهبود محیط نهادی توسعة صنعتی را در دستور کار قرار دهد.